Μοντεσσόρι-μαθαίνω να γράφω

Η γραφή αλλά και η ανάγνωση ορισμένες φορές θεωρούνται αυτονόητα από εμάς τους ενήλικες που έχουμε κατακτήσει τις δεξιότητες. Αλλά κοιτάζοντας το από την οπτική γωνία ενός παιδιού η διαδικασία του να μάθω να γράφω και να διαβάζω είναι δεξιότητες που απαιτούν προσπάθεια και προετοιμασία.

Η προσέγγιση Μοντεσσόρι χρησιμοποιεί ένα ξεχωριστό σύνολο δραστηριοτήτων που καλλιεργούν μια θετική, φυσική εμπειρία μάθησης για τη διδασκαλία της ανάγνωσης και της γραφής. Οι μοντεσσοριανές δραστηριότητες της γλώσσας έχουν χτιστεί προσεκτικά έτσι ώστε το παιδί να μάθει να γράφει και να διαβάζει. Καλύπτοντας ταυτοχρόνως τις αναπτυξιακές ανάγκες των παιδιών με ένα τρόπο προσιτό και ευχάριστο.

Τι χρειάζεται να κάνεις ως γονιός, έτσι ώστε να προετοιμάσεις το παιδί όσο καλύτερα γίνεται;

Επιλέγοντας τα σεμινάρια για γονείς μπορώ να σου δείξω ποιος είναι ο δικός σου έμμεσος ρόλος σε αυτό το σημαντικό έργο του παιδιού. Αναφέρω έμμεσος γιατί  δεν θα διδάξεις στο παιδί σου πως να γράψει, ούτε θα του δώσεις φωτοτυπίες για να αντιγράψει τους ήχους ή τις λέξεις. Αντιθέτως θα μάθεις πως να προσεγγίσεις τη διαδικασία της γραφής και πως  να δημιουργήσεις κατάλληλες δραστηριότητες. Οι οποίες θα προκαλούν το ενδιαφέρον του παιδιού, καθώς επίσης θα καλύπτουν τις αναπτυξιακές του ανάγκες.

Πρώτα όμως θα αναφέρω τι γίνεται σε μια μοντεσσόριανή τάξη και μετέπειτα τι μπορούμε να κάνουμε από αυτά στο σπίτι μας.

Μέθοδος Μοντεσσόρι- μαθαίνω να γράφω

Τι δείχνουμε πρώτα τη γραφή ή την ανάγνωση;

Τα παιδιά σε ένα περιβάλλον Montessori μαθαίνουν πρώτα να γράφουν, πριν μάθουν να διαβάζουν. Αυτό συμβαίνει διότι τα παιδιά μπορούν ευκολότερα να συνθέσουν τα γράμματα για τους ήχους που ξέρουν μαζί, σε μια λέξη. Προτού να είναι έτοιμα να ερμηνεύσουν και να συμβολίσουν τους ήχους μιας λέξης που θα διαβάσουν σε μια σελίδα ενός βιβλίου.
Μπορεί να φαίνεται αντιφατικό, αλλά ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να μάθεις ένα παιδί να διαβάζει ξεκινά στην πραγματικότητα με το γράψιμο. Αν και φαίνεται αντίστροφο, αυτή η μέθοδος επιτρέπει στα παιδιά να συγκεντρώσουν τη γνώση που τους δίνεται για να «ανακαλύψουν» μόνα τους την ανάγνωση.

“A child does not read until he receives ideas from the written word.”

«Ένα παιδί δεν διαβάζει μέχρι να λάβει ιδέες από τον γραπτό λόγο». – Maria Montessori.

Το γράψιμο είναι μια διαδικασία που βασίζεται κυρίως στην κίνηση του χεριού.  Η μοντεσσοριανή προσέγγιση αξιοποιεί πλήρως το γεγονός αυτό διότι τα παιδιά από την φύση τους δείχνουν περισσότερο ενδιαφέρον στην κίνηση. Στην τάξη Montessori, τα παιδιά αναπτύσσουν τη δύναμη των χεριών και των δακτύλων από πολύ νωρίς. Όπως με τους κύλινδρους με υποδοχές, με τα σερβιρίσματα, τα γυαλίσματα κ.α.. Δίνεται έμφαση ακόμη και στο πως να μαζεύει το παιδί ένα φασόλι από το πάτωμα ή πως να μεταφέρει ένα κύβο. Όπου δίνεται έμφαση στη χρήση της τριποδικής λαβής, η οποία χρησιμοποιείται μετέπειτα για το κράτημα του μολυβιού.

Η Μαρία Μοντεσσόρι αναφέρει στα βιβλία της για μια «έκρηξη» στη γραφή. Πιο συγκεκριμένα αναφέρει ότι τα παιδιά ανακάλυψαν αυθόρμητα ότι ήξεραν να γράφουν και άρχισαν να γράφουν κάθε λέξη, παντού. Το πιο ενδιαφέρον που αναφέρει είναι ότι δεν τους έμαθε ποτέ πως να γράφουν, με την έννοια της διδασκαλίας, απλώς τους προετοίμασε έμμεσα.

Η έμμεση προετοιμασία του παιδιού

Παρακάτω θα βρείτε μια σύντομη επισκόπηση αυτής της έμμεσης προετοιμασίας και επίσης μια συγκεκριμένη περιγραφή του τρόπου εισαγωγής της διαδικασίας γραφής μέσω της μεθόδου Μοντεσσόρι.

Μοντεσσόρι-μαθαίνω να γράφω

Ένα οργανωμένο μυαλό

Η διαδικασία γραφής είναι τακτοποιημένη. Το χέρι πρέπει να ξεκινά από ένα συγκεκριμένο σημείο της σελίδας, τα γράμματα πρέπει να τοποθετούνται στη σειρά, οι ιδέες πρέπει να ενώνονται ώστε να έχουν νόημα. Η σειρά, η λογική, οι φυσικές συνέπειες και η αλληλουχία εμποτίζονται παντού στο προετοιμασμένο Μοντεσσοριανό περιβάλλον.
Σε μια μοντεσσοριανή τάξη προετοιμάζουμε το παιδί  για την γραφή μέσω της προφορικής γλώσσας, με τα γράμματα από γυαλόχαρτο και με την κινητή αλφάβητο. Ενώ παράλληλα συνεχίζεται η έμμεση προετοιμασία του παιδιού για γραφή. Πιο συγκεκριμένα, οι δασκάλες συνεχίζουν να δείχνουν δραστηριότητες καθημερινής ζωής, οι οποίες ενδυναμώνουν τους μυς των χεριών και τον συντονισμό χεριού ματιού. Αισθητηριακές ασκήσεις όπου ενδυναμώνουν την τριποδική λαβή (αντίχειρας-δείκτης-μεσαίο δάκτυλο) και μεταλλικά ένθετα όπου το παιδί εξασκεί όλα τα παραπάνω που ανέφερα.
Πριν το παιδί γράψει σε μαυροπίνακα ή χαρτί θα πρέπει να έχουν τοποθετηθεί τα κατάλληλα θεμέλια έτσι ώστε το παιδί να πάει να γράψει με ευκολία και ευχαρίστηση. Είναι σημαντικό να αναφέρω ότι αυξάνουμε σταδιακά την πρόκληση για το χέρι και το μυαλό, ώστε να μην είναι ποτέ πολύ εύκολη ούτε πολύ δύσκολη για το παιδί. Η πρόκληση πρέπει να είναι ένα μικρό βήμα πέρα από την ικανότητα του παιδιού, ούτε περισσότερο ούτε λιγότερο.

Προφορική γλώσσα

Όλες οι χειρόγραφες εργασίες ξεκινούν με την εμπειρία της προφορικής γλώσσας. Πριν τα παιδιά έχουν κάτι για το οποίο τους ενδιαφέρει να γράψουν, θα έχουν κάτι που τους ενδιαφέρει να πουν. Για αυτό είναι σημαντικό όταν το παιδί είναι στην προσχολική ηλικία  να περιγράφουμε καθημερινές καταστάσεις. Για παράδειγμα να συζητάμε για το πως ήταν οι μέρα μας, πως αισθανόμαστε όταν μας συμβαίνει κάτι δυσάρεστο, τι μπορούμε να κάνουμε όταν αντιμετωπίζουμε μια δυσκολία.
Προφορική γλώσσα όμως είναι και τα τραγούδια όπου μπορούμε να ετοιμάσουμε καρτέλες με διάφορα τραγούδια και να συμμετέχουμε και εμείς. Καθώς επίσης η προφορική γλώσσα εμπλουτίζει το λεξιλόγιο. Για αυτό είναι σημαντικό να τους διαβάζουμε βιβλία ακόμα και ποιήματα, αινίγματα. Η ελληνική γλώσσα έχει τόσα να προσφέρει γιατί λοιπόν να μην παρέχουμε στα παιδιά μας αυτή την εμπειρία.
Σε μια μοντεσσοριανή τάξη κάνουμε συχνά κύκλους όπου διαβάζουμε βιβλία, ποιήματα. Επιλέγουμε τραγούδια παραδοσιακά, παιδικά, γενικότερα προσπαθούμε να υπάρχει μια ποικιλία έτσι ώστε το παιδί να μπορεί να αποκτήσει μια πλούσια εμπειρία.

Μοντεσσόρι- μαθαίνω να γράφω

Δραστηριότητες καθημερινής ζωής

Οι δραστηριότητες καθημερινής ζωής είναι από τις πρώτες  δραστηριότητες που παρουσιάζονται στα παιδιά. Οι δραστηριότητες αυτές βοηθούν το παιδί να αναπτύξει μια τάξη, μια οργάνωση, μια αλληλουχία και μια λογική σειρά. Προετοιμάζει δηλαδή το παιδί για γραφή, ανάγνωση και μαθηματικά. Για παράδειγμα,  όταν το παιδί σερβίρει νερό από μια κανάτα σε ένα ποτηράκι ενδυναμώνει το καρπό και τα δάχτυλά του. Αναπτύσσει μια αλληλουχία και λογική σειρά διότι θα πρέπει να σηκώσει την κανάτα, να την τοποθετήσει ακριβώς πάνω από το ποτήρι και θα πρέπει να ρίξει τόσο νερό ώστε να μην ξεχειλίσει.
Σχεδόν όλες οι δραστηριότητες της καθημερινής ζωής που θα βρείτε σε μια μοντεσσοριανή τάξη προετοιμάζει έμμεσα το παιδί για γραφή. Πιο συγκεκριμένα, δραστηριότητες καθημερινής ζωής όπως κόψιμο αγγουριού, σερβίρισμα από κανάτα σε ποτηράκια, ξεφλούδισμα αυγού, γυάλισμα καθρέφτη.

Φυσικά είναι δραστηριότητες που μπορείτε να τις προετοιμάσετε και στο σπίτι. Εάν θέλετε να μάθετε περισσότερα για το ποιες δραστηριότητες καθημερινής ζωής μπορείτε να έχετε στο σπίτι σας και πως να διαμορφώσετε το περιβάλλον έτσι ώστε το παιδί να μπορεί να τις κάνει τότε δείτε εδώ.

Μοντεσσόρι-μαθαίνω να γράφω

Μοντεσσοριανό υλικό προετοιμασία για γραφή-Μεταλλικά ένθετα

Μόλις αναπτυχθεί η θεμελιώδης δύναμη των χεριών, ξεκινάμε απευθείας την εργασία με τα μεταλλικά ένθετα και τις χρωματιστές ξυλομπογιές. Αντί να δίνουμε στα παιδιά  φύλλα εργασίας για γραφή, τους παρέχουμε ένα ενδιαφέρον υλικό, το οποίο τραβάει σχεδόν πάντα το ενδιαφέρον του παιδιού. Τα παιδιά διαλέγουν χρωματιστές ξυλομπογιές και με την χρήση των μεταλλικών ενθέτων σχεδιάζουν σχήματα και χρωματίζουν το εσωτερικό τους. Τα παιδιά λατρεύουν να χρωματίζουν και να δημιουργούν έργα τέχνης, εξασκώντας μια δεξιότητα που αργότερα θα χρησιμοποιήσουν για να γράψουν γράμματα και λέξεις. Κάνοντας αυτό, το παιδί μαθαίνει να χρησιμοποιεί και να ελέγχει το μολύβι ενώ εκφράζεται με δημιουργικό τρόπο. Όταν το παιδί αναπτύσσει αυτή τη δεξιότητα ανακαλύπτει στη συνέχεια με χαρά ότι είναι πλέον σε θέση να γράψει γράμματα σε χαρτί.

Γράμματα από γυαλόχαρτο

Στην μέθοδο Μοντεσσόρι δείχνουμε στα παιδιά το σχήμα των γραμμάτων ταυτόχρονα με τον ήχο, μέσω των γραμμάτων από γυαλόχαρτο. Λέμε πρώτα λέξεις από το ήχο που δείχνουμε, έπειτα ψηλαφίζουμε το γράμμα και έπειτα λέμε το ήχο. Το γυαλόχαρτο βοηθάει το παιδί να διακρίνει και να αισθανθεί καλύτερα το σχήμα του γράμματος. Καθώς το παιδί στην προσχολική ηλικία δείχνει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον στο αισθητηριακό κομμάτι.

Η παρουσίαση των γραμμάτων γίνεται με το μάθημα με τα τρία στάδια μπορείτε να μάθετε περισσότερα παρακολουθώντας αυτό το βίντεο. Αυτή η προσέγγιση όχι μόνο αναπτύσσει τη μυϊκή μνήμη για το πώς να «γράψει» ένα γράμμα, αλλά ταυτοχρόνως προκαλεί ενδιαφέρον στο παιδί να μάθει τα γράμματα. Αποφεύγοντας έτσι τον παραδοσιακό τρόπο ο οποίος προσφέρει πολύ λίγα ερεθίσματα.

Κινητή αλφάβητος: Γραφή με το μυαλό

Πριν το παιδί αρχίσει να γράφει με το χέρι του, το προσκαλούμε να αρχίσει να φτιάχνει λέξεις με την κινητή αλφάβητο, χρησιμοποιώντας το μοντεσσοριανό υλικό που είναι η κινητή αλφάβητος. Η κατασκευή λέξεων με τη κινητή αλφάβητο επιτρέπει στα παιδιά να δουλέψουν με τα γράμματα και τους ήχους που γνωρίζουν για να δημιουργήσουν λέξεις ακόμα κι αν το χεράκι τους δεν είναι έτοιμο να γράψει. Αυτή όμως η εμπειρία του να δημιουργεί λέξεις  προετοιμάζει το παιδί τόσο για γραφή όσο και για ανάγνωση.

Μοντεσσόρι-μαθαίνω να γράφω

Διαδικασία γραφής με το χέρι

Η πρώτη φορά που ζητάμε από το παιδί να γράψει οτιδήποτε είναι αφού έχει γράψει κάτι με την κινητή αλφάβητο. Έπειτα το επόμενο στάδιο γραφής είναι να εισάγουμε την γραφή γραμμάτων χρησιμοποιώντας μαυροπίνακα. Επιλέγουμε ένα γράμμα από γυαλόχαρτο, το παιδί ψηλαφίζει το γράμμα και το  γράφει στον μαυροπίνακα. Το επαναλαμβάνει όσες φορές θέλει. Στη συνέχεια μεταβαίνουμε σε χαρτί, επιλέγουμε ένα γράμμα από το γυαλόχαρτο, το παιδί το ψηλαφίζει και το γράφει σε μια λωρίδα χαρτί.
Έχοντας το παιδί γράψει αρκετά γράμματα τότε του παρουσιάζουμε την επόμενη δραστηριότητα που είναι η τοποθέτηση γραμμάτων στην γραμμή. Είναι μια σημαντική και βασική διαδικασία για το παιδί, έτσι ώστε πριν ξεκινήσει την διαδικασία της γραφής σε γραμμή να γνωρίζει από πριν που  τοποθετείτε το κάθε γράμμα. Επομένως το παιδί αρχίζει να γνωρίζει ότι κάθε γράμμα έχει μια συγκεκριμένη θέση στην γραμμή. Όπως για παράδειγμα υπάρχουν κάποια γράμματα που προεξέχουν κάτω από την γραμμή όπως το ρ ή άλλα γράμματα που γράφονται λίγο πιο ψηλά όπως το λ. Στη συνέχεια δείχνουμε στο παιδί ειδικές σειρές χαρτιών με γραμμές. Πιο συγκεκριμένα, η πρώτη σειρά χαρτιών είναι σε Α2 διαστάσεις και έχει 4 γραμμές οι οποίες είναι σε χρώμα μπλε-κόκκινο-κόκκινο-μπλε. Η δεύτερη σειρά είναι σε Α4 διαστάσεις με περισσότερες γραμμές μπλε και κόκκινες. Όπου σε αυτό το στάδιο μπορούμε να εισάγουμε και λέξεις. Έπειτα προχωράμε σε χαρτί Α4 με δύο μόνο γραμμές και στο τέλος καταλήγουμε σε μια μόνο μαύρη γραμμή. Τα χαρτια αυτά μπορείτε να τα βρείτε σε μορφή pdf εδώ.
Η διαδικασία αυτή όπου το παιδί μαθαίνει να γράφει μπορεί να ξεκινήσει από 4,5 χρονών μέχρι το δημοτικό.

Μοντεσσόρι-μαθαίνω να γράφω

Κάθε παιδί είναι μοναδικό

Κάθε παιδί έχει το δικό του ρυθμό στο πότε θα μάθει να γράφει, δεν ακολουθούν όλα τα παιδιά την παραπάνω εξέλιξη. Συγκεκριμένα, παιδιά 5 χρονών που ξεκινούν το Μοντεσσόρι σε αυτή την ηλικία μπορεί να μην ενδιαφέρονται για τα γράμματα από γυαλόχαρτου, διότι η ευαίσθητη περίοδο για αισθητηριακή περίοδο έχει περάσει. Παρόλο όμως  που μπορεί να μην γνωρίζουν ακόμη τους ήχους των γραμμάτων, μπορεί να τα ενδιαφέρει περισσότερο η γραφή. Ποτέ δεν θέλουμε να αποθαρρύνουμε το παιδί που θέλει να προχωρήσει. Επομένως αυτό που χρειάζεται να κάνουμε είναι να προσαρμοζόμαστε στα ενδιαφέροντα του παιδιού.
Είναι εξίσου σημαντικό να ενθαρρύνουμε τη βελτίωση της ικανότητας γραφής τους. Χωρίς να επιστήσουμε την προσοχή στο γεγονός ότι τους λείπει η γνώση για τους ήχους των γραμμάτων ή για άλλες γνώσεις. Ταυτόχρονα όμως προσπαθούμε να τους ενισχύσουμε τις γνώσεις με τα γράμματα από γυαλόχαρτο, με ενδυνάμωση της τριποδικής λαβής και να ενδυναμώσουμε τον καρπό χρησιμοποιώντας μεταλλικά ένθετα και αισθητηριακές δραστηριότητες όπως το γεωμετρικό ερμάριο.
Αυτή η διαδικασία γραφής βασίζεται κυρίως στην έμμεση προετοιμασία. Η προσέγγιση μοντεσσόρι όπου το παιδί μαθαίνει να γράφει, δεν μοιάζει καθόλου με ένα παραδοσιακό πρόγραμμα γραφής. Αυτό που κάνουμε στην μοντεσσοριανή μέθοδο είναι να δίνουμε στο παιδί τα κλειδιά και μετά να ανακαλύπτει το ίδιο το παιδί ότι ξέρει να πιάνει σωστά το μολύβι και να γράφει. Ουσιαστικά το παιδί αποκτά τη γνώση όπου όμως κανείς δεν του το έμαθε απευθείας.

Μοντεσσόρι-μαθαίνω να γράφω

Δραστηριότητες γραφής για το σπίτι

Εσύ στο σπίτι μπορείς να ξεκινήσεις με την έμμεση προετοιμασία. Η καθημερινότητα σου εμπεριέχει πάρα πολλές δραστηριότητες καθημερινής ζωής. Αυτό που χρειάζεται να κάνεις είναι να τις προσαρμόσεις για τα χεράκια του παιδιού. Στο σημείο αυτό να αναφέρω ότι οι δραστηριότητες καθημερινής ζωής όχι μόνο ενδυναμώνουν το σώμα αλλά και την συγκέντρωση και την αυτοπεποίθηση του παιδιού. Μερικά παραδείγματα είναι το στύψιμο του πορτοκαλιού που ενδυναμώνει το καρπό, το κόψιμο του αγγουριού όπου ενδυναμώνει την τριποδική λαβή, το ράψιμο όπου δυναμώνει την τριποδική λαβή και την λεπτή κινητικότητα.
Μετέπειτα μπορείς να συνεχίσεις την προετοιμασία με κάποιο μοντεσσοριανό υλικό το οποίο βοηθάει το παιδί να μάθει να γράφει. Το υλικό αυτό μπορείς να το τοποθετήσεις σταθερά στα ραφάκια και να δουλεύει το παιδί όταν εκείνο το επιθυμεί.

Για παράδειγμα μπορείς να έχεις

• τα μεταλλικά ένθετα
• τα γράμματα από γυαλόχαρτο, τα οποία μπορούν να φτιαχτούν και από εμάς
• την κινητή αλφάβητο
• χαρτιά με τις ειδικές χρωματιστές γραμμές, τα οποία θα τα βρείτε εδώ

Εάν έχεις μοντεσσοριανό υλικό αλλά δεν γνωρίζεις πως να το παρουσιάσεις, μπορείς να επικοινωνήσεις μαζί μου . Θα σου δείξω πως μπορείς να παρουσιάσεις  το υλικό στο παιδί μαζί με τις αντίστοιχες ασκήσεις και παιχνίδια.

Εφαρμόζοντας την μέθοδο Μοντεσσόρι τότε δίνουμε περισσότερη έμφαση στην εμπειρία που αποκτά το παιδί και όχι στην απομνημόνευση. Εφαρμόζοντας την τεχνική της γραφής της Maria Montessori, να παρέχουμε δηλαδή στο παιδί πρώτα την γραφή και μετέπειτα την ανάγνωση μέσω του μοντεσσοριανού υλικού. Το βοηθάμε όχι μόνο να αποκτήσει ένα ξεκίνημα στη γλώσσα και στην επικοινωνιακή του εμπειρία, αλλά και να ενισχύσει την αυτοπεποίθησή του καθιστώντας το ίδιο το παιδί ενεργό παράγοντα στη μάθησή του. Επιτρέποντας στο παιδί να ανακαλύψει μόνο του το διάβασμα, το κάνει πιο αυτοεξαρτώμενο και πιο συνειδητοποιημένο για τις ικανότητες που θέλει να μάθει και με αυτές να ανακαλύψει τον κόσμο.

Επικοινωνήστε μαζί μας σήμερα για περισσότερες πληροφορίες ή για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη μέθοδο γραφής Montessori.